ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ,Η ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΕΝΟΣ ΛΑΟΥ

 Γράφει ο Νίκος Ζυγογιάννης
>>>> Ο όρος ήθος σημαίνει το σύνολο των ψυχικών χαρακτηριστικών κάθε
>>>> ανθρώπου.
>> Ήθη λέγονται οι αντιλήψεις ενός λαού για την ηθική και κοινωνική
>> συμπεριφορά. Είναι οι γενικές αρχές Δικαίου, οι θεμιτοί τρόποι
>> συμπεριφοράς>> του κοινωνικού ανθρώπου, που μεταβάλλονται με τη μεταβολή του χρόνου, που
>> διαφέρουν από τόπο σε τόπο και απηχούν την τρέχουσα ηθική μιας κοινωνίας.
>> Δηλαδή τα ήθη ορίζουν αξίες, σχέσεις, συμπεριφορές.

Είναι τα αισθήματα,
>> οι
>> νοοτροπίες που χαρακτηρίζουν μια εποχή (π.χ. η καταναλωτική τάση του
>> σύγχρονου αστού, η προτίμησή του σε πρακτικές λύσεις, όπως είναι τα
>> τυποποιημένα είδη διατροφής, η αντίληψή του για το γάμο κ.τ.λ.). Όλα αυτά
>> αποτελούν ένα είδος κανόνων και νόμων, μια μορφή δικαίου, άγραφου, που θα
>> μπορούσαμε να το ονομάσουμε εθιμικό. Αλλά και το Γραπτό Δίκαιο δεν είναι
>> αυθαίρετο δημιούργημα του νομοθέτη, αλλά προϊόν του πνεύματος του λαού.
>> Υπάρχει μια συμφωνία των ηθών με τις απαιτήσεις του δικαίου. Για
>> παράδειγμα,
>> στις συναλλαγές των ανθρώπων οι νόμοι καθορίζουν ως δίκαιο ό,τι η
>> κοινωνία
>> θεωρεί ως ηθικό: απαγορεύεται η αισχροκέρδεια, θεωρείται άκυρη κάθε πράξη
>> που αποτελεί εκμετάλλευση της ανάγκης του άλλου.
>>
>> Όταν, όμως, οι αντιλήψεις αυτές πάρουν και μια σταθερά επαναλαμβανόμενη
>> τελεστική, περισσότερο ή λιγότερο τελετουργική μορφή, γίνονται έθιμα,
>> όπως
>> είναι τα γαμήλια έθιμα. Γίνονται δηλαδή συνήθεια με καθολικό χαρακτήρα,
>> που
>> τηρείται από όλα τα μέλη της κοινωνικής ομάδας. Τα στοιχεία του εθίμου
>> είναι: α) το ιστορικό: μακρόχρονη και ομοιόμορφη άσκηση, δηλ. ορισμένη
>> συμπεριφορά των κοινωνιών που επαναλαμβάνεται ομοιόμορφα επί αρκετό
>> χρόνο,
>> ώστε να παγιωθεί ως κανόνας Δικαίου β) το ψυχολογικό: η πεποίθηση των
>> κοινωνιών ότι, με τη συμπεριφορά τους εφαρμόζουν κανόνα δικαίου και ότι
>> αν
>> δεν τηρήσουν τη συμπεριφορά αυτή, θα έχουν κυρώσεις. Οι κυρώσεις που
>> επιβάλλονται είναι η γενική κατακραυγή και η ηθική καταδίκη από μεγάλο
>> μέρος
>> της κοινωνίας. Τα έθιμα διακρίνονται σε γενικά (ισχύουν σε όλη τη χώρα)
>> και
>> τοπικά (ισχύουν σε ορισμένη περιοχή). Υπάρχουν, επίσης, έθιμα
>> επαγγελματικά
>> και θρησκευτικά.κ.λ
>>
>> Η έννοια των εθίμων προσεγγίζεται καλύτερα με το συσχετισμό τους με την
>> έννοια των ηθών (λέμε ήθη και έθιμα). Στα νεότερα χρόνια η σχέση ηθών και
>> εθίμων μεταβλήθηκε. Ήθη πάντα υπάρχουν. Αλλά δε δημιουργούνται νέα έθιμα.
>> Αυτό σχετίζεται με τον τερματισμό της κλειστής ζωής της αγροτικής
>> κοινωνίας,
>> που ήταν ο κατεξοχήν χώρος δημιουργίας εθίμων. Γιατί εκεί συνέτρεχαν οι
>> λόγοι που ευνοούσαν τη δημιουργία και διατήρησή τους (έντονη πίστη σε
>> υπερφυσικές δυνάμεις, που έπρεπε, λατρευτικά, να καταστούν ευεργετικές,
>> διάθεση ελεύθερου χρόνου, συλλογική ζωή). Υπάρχει, εντούτοις, μια τάση
>> διατήρησης παλιών εθίμων, έστω κι αν εξέλιπαν οι αιτίες που τα είχαν
>> δημιουργήσει. Το τελετουργικό, η παραστατικότητα και η θεαματικότητα του
>> εθίμου ασκούν αρκετά ισχυρή γοητεία, ώστε να παρατηρείται, τις τελευταίες
>> δεκαετίες, μια σκόπιμη αναβίωση των παλιών εθίμων, που προσφέρονται ως
>> ένα
>> είδος θεατρικής παράστασης, ή θεάματος...
>>
>> Τα ήθη και έθιμα, τα δημοτικά τραγούδια και οι παροιμίες, οι παραδόσεις
>> και
>> οι θρύλοι αποτελούν το λαϊκό πολιτισμό που είναι ο καθρέφτης ενός λαού.
>> Μελετώντας τον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό, αντικρίζει κανείς ένα λαό απλό
>> και
>> αληθινό, συγκροτημένο πάνω σε στέρεο προσανατολισμό, με πίστη στο
>> παρελθόν
>> και αισιοδοξία για το μέλλον, με ιδανικά και αξίες. Και αυτό, γιατί
>> υπάρχει
>> αδιάσπαστη ενότητα ανάμεσα στον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό, τον αρχαίο και
>> το
>> νεότερο. Κάθε έθιμο και δοξασία του λαϊκού πολιτισμού προχωρεί στα βάθη
>> του
>> παρελθόντος, φτάνοντας όχι μόνο στους κλασικούς χρόνους, αλλά μερικές
>> φορές
>> στα βάθη της προϊστορίας.
>>
>> Αναμφίβολα, λοιπόν, μέσα από το λαϊκό πολιτισμό αναζητάμε τις ρίζες μας
>> και
>> ανακαλύπτουμε τη φυσιογνωμία μας ως λαός, πιστοποιούμε την ταυτότητά μας,
>> θωρακίζουμε τη συνέχιση του έθνους μας. Εναρμονίζουμε το χθες με το
>> σήμερα
>> και χτίζουμε το αύριο...
>> Νίκος Ζυγογιάννης

>> Καθηγητής